Razgovarali smo sa Radosavom Rakom Nikčevićem, diplomiranim inženjerom šumarstva, planinarom koji je osvojio Mon Blan, Ararat, čovjekom koji je bio vođa ekspedicije na Mont Everest 1996. godine, tvorcem brojnih glavnih i idejnih ekoloških i turističkih projekata… Većina razgovora je bila o Župi i kako na pravi način valorizovati njene resurse.

1. Šta je sa realizacijom, idejno projektovanog sportsko rekreaciono centra „ Morakovo”( ski staze i žičare; ostala turistička struktura)?

Inicijator sam ovoga projekta i sa grupom arhitekata iz Energo-projekta, autor najboljih rješenja. To je sve urađeno po Jugoslovenskom javnom konkursu, još 1979 godine.  Za sve to smo imali podršku, tada, moćne nikšićke privrede i jednog mudrog i inventivnog presjednika Opštine – Bata Grujičića. Nošeni entuzijazmom da za Nikšić, uradimo nešto dobro –  prosjekli smo glavnu alpsku stazu, na relaciji: Miljevac (1804mnm) – Blaca, rasadnik (1250mnm). Nažalost, sticajem okolnosti, do daljnje realizacije tog projekta nije došlo. Danas na, nesuđenoj skijaškoj stazi – imamo prelijepu sastojinu bukve i jele stare 40 godina.

Smatram da i u ovom vremenu, a pogotovo u integraloj valorizaciji Župskih resursa- bilo bi opravdano podići tu turističku strukturu – staze, žičare, smještajne jedinice u Blacama i Gornjem Morakovu..

2. Jedan ste od kreatora valorizacije vodnih potencijala atara Nikšićke Župe, šta je sa tim projektima? Kakve su im razvojne šanse?
   

U zadnje vrijeme, urađena su dva projekta za integralnu valorizaciju Župskih vodnih resursa.
Prvi – je urađen u sklopu autorskog rada: „R. Nikčević, H. Vuković, P. Bulajić, D. Lalović, M. Burić, R. Ristić, Slivovi Komarnice i Gračanice, višenamjensko korišćenje voda, 2016 godine.”

U okviru ovog rada, riješen je i sliv Gračanice nizvodno od brane Liverovići – čije stručno-naučne odrednice nijesu sporne!
Drugi -dio, sliva Gračanice, visočije od kote normalnog uspora jezera Liverovići, u radnoj verziji, riješio je skoro isti autorski tim, kao i prethodni. Rad pozicionira višenamjenske hidroakumulacije na glavnom toku Gračanice: Blaca; Gornje Morakovo; Bjeloševina; Dučice; Miolje polje.
Ne računajući njihovu multifunkcionalnost – (novi eko sistemi, ustavljanje erozionih procesa, nova riblja staništa, ljepota u prostoru, vodosnadbijevanje, navodnjavanje, turistički motivi…), samo vršna hidro – elektro energija, koju bi generisali ovi projekti je reda veličina, cca 800-1 400 GWh, godišnje, a u zavisnosti od stepena revezibilne instalisanosti.
Naime, radi se o značajnim neto dotocima (140 000 000 + 240 000 000 m3 vode). Naravno, sva ova voda koristi neto pad, u prvoj stepenici, od Lukavice do Gračanice (Krstovače) i od Blaca do Gračanice nizvodno od brane Liverovići (Krstovače) i u drugoj stepenici, do mašinske zgrade hidroelektrane Perućica. Problem vododrživostii postojeće hidroakumulacije Liverivići, je dosta lako, današnjom tehnologijom, riješiti.

Ekonomski efekti ovakve vršne energije su: prihod od 100 000 000 €; profiti, 60 000 000 € ; položajna-lokalna renta, za Župu, 18 000 000 € , multiplikativni benefiti…

 Za realizaciju ovakvih projekata – nijesu upitni, ni zajam ni vraćanje!

3. Sa Predragom Bulajićem, autor ste knjige – studije „Sinjajevina, Moračke planine, Durmitor – vizija održivog razvoja, Podgorica 2013 godine”. Ovdje je inkorporiran i razvoj župskih planina (Kapetanovo jezero, Žurimovi, Štit, Lukavica, Borovnik,…..). Kako se institucije Crne Gore odnose prema ovom projektu?

Crnogorske planine, su najbonitetniji planinsko-turistički resurs Evrope, južno od Alpa. Na tom prostoru, sa grupom autora, na nivo idejnih rešenja i fizibiliti studija – isprojektovao sam, integralnu turističku strukturu za obim od 700 000 turističkih ležaja ( staze, žičare, putevi, energetika, višenamjenske hidro akumulacije, vezani eko-agro kompleks…)  Ovaj vaš  župski dio: Kapetanovo jezero, Štit, Žurimovi, Lukovica je u sam vrednosni vrh tih projekcija! Mikropozicije- Kapetanovo jezero i Lukavica nprm. uz znalačku projekciju mogle bi se samofinansirati, projektno finansiranje. Nažalost i na štetu – ovakva autorska djela, projekcije, za sada, institucije –  Opština Nikšić i i Vlada Crne Gore- ne razumiju, pa onda i ne mogu biti razvojni generator, već naprotiv- one su razvojno ograničenje.

4. U ataru sela Župe su značajna nalazišta boksita, najvećeg svjetskog kvaliteta.  Župljani pamte da im je u državnom preduzeću Boksiti Nikšić bila sasvim izvjesna egzistencija i razvoj svojih porodica. Sada su ti efekti samo u tragovima. Šta mislite o ovome?

Nijesam ekspert za boksit, ali sam se vremenom, donekle, edukovao radeći u šumarstvu sa njima na istom prostoru. Međutim znam jedno, u racionalnom, pa i patriotskom pristupu – rude, šume, vode, planine su – državno, narodsko, dobro, i u maloj Crnoj Gori svi koncesioni aražmani u korišćenju ovih resursa, imaju kolonijalni karakter, bez obzira ko su koncesionari, domicilni ili inostrani. To je veoma vidljivo u i u ovom, aktuelnom, vremenu.

5. Šta je sa šumskim eko-sistemom?

Sa čitavim, šumskim  eko sistemom Crne Gore od 1990. godine do danas se neracionalno gazduje! Ta neraconalnost se uvećavala, a danas ima, apsurdni karakter. U Štitovu, naprimjer, požar je potpuno uništio najveće svjetsko stanište( 10 000 h)- endemske vrste bora munike (Pinus Heldraihi, varijetet leucodermis).To resorno Ministarstvo nije čak ni registrovalo, a kamoli saniralo. Ovdje moram iskazati i jedno intimno ubjeđenje, što se ovog požara tiče – ne vjerujem  da ste vi Župljani baš nevini…

6. Kakve su šanse našeg eko-agro kompleksa? Možemo li mi izvoziti naš agrarni proizvod na kućnom pragu, na domaćem turističkom konzum?

Prvo morate da imate konzum!
Župa ima idealnu kombinaciju- planinu i samu župsku dolinu. Kod Vas je prosto idealan stočarski uzgojni oblik, štalsko-pašnog tipa. Naravno, to pretpostavlja- direktni transfer Alpske tehnoloije. Naime, uspješne tehnologije se ne istražuju, ne izmišlja se topla voda- one se primjenjuju! Zadruga, klaster- su poželjna organizaciona forma: planiranje, projektovanje, transfer tehnologije, finansijski inžinjering, globalno gazdovanje. U našim planinsko turističkim projektima, to je veoma naglašeno. U takvom integralnom razvojnom pristupu: planinski turizam – eko-agro kompleks, Vaš agro proizvod bi mogao biti licenciran kao eko brand i bonificiran takozvanom eko rentom. On bi na tržištu bio skuplji, vrijedniji, nego neki sličan proizvod, proizveden na nekom drugom, manje ekološkom prostoru od ovog vašeg župskog. To ovim tempom razvoja, kako se to sad radi, neće iščekati ni vaši prauniuci. 

7. Šta je sa institucijama? Koliko nam one pomažu?

Pa to vi znate bolje od mene, to sve osjećate na svom standardu i perspektivi. U ovom vremenu, državne institucije od opštine do države su uglavnom neuke, nemotivisane, sterilno funkcionalno pametne i u krajnjem neefikasne.

Vi morate biti generator razvoja – vaša mjesna zajednica, kao i preduzetnik! Drugačije ishodište, generisaće stagnaciju, pa i retrogradne procese!

8. U sintezi, koji je naš najveći razvojni resurs?

Najveći razvojni potencijal Župe može biti Vaše – jedinstvo, znanje i htjenje, da utičete na svoju egzistenciju i razvoj! Vi ste, u toj sferi, bonitetniji od ostalih Nikšićana. Naravno, mislim na one koje stanuju u Župi i one u rasijanju, po Crnoj Gori!

9. Koji je to najefektniji redosled poteza?

Zahtijevajte, od Opštine Nikšić da konstituišu, državna, opštinska preduzeća, za: 1- Vodne resurse; 2. Planinsko turističko dobro. Da operativno vođenje bude vaše-župsko. Opština i Mjesna zajednica, kao i preduzetnici. Ako vas u tom htjenju opstruiraju, koče u razvoju- tražite od države da formirate opštinu, Nikšićka Župa, zašto ima najmanje toliko opravdanja, kao za: Šavnik, Žabljak, Plužine, Petnjicu, Gusinje, Tuzi, Andrijevicu…

Ako ni ova razvojna varijanta ne bi bila podržana – osnujte partiju koja je će dati glasačku podršku onoj političkoj opciji koja će vas podržati u razvoju, kao patriotskom činu: župskom, nikšićkom, crnogorskom!

10. Šta nam Vi možete pomoći?

Možemo, govorim u množini, puno! Naime, naš personalni sastav – je, u zadnje vrijeme, radio najvažnije razvojne projekte Crne Gore: Prostorne planove- Crne Gore, Glavnog grada, Rožaja, Šavnika; Detaljne prostorne planove za: Autoput, Bar – Boljare; višenamjenske hidroakumulacije- Morača 1, Morača 2 , Komarnica; sve istaživačko razvojne projekte planinskog turizma Crne Gore kapaciteta 700.000 ležaja…

Dakle, imamo iskustva, znanja i patriotizma.  Vama, Župljanima, stojimo  na raspolaganju – partnerstvo za inovacije..